Κάτοψη της Ακρόπολης των Αθηνών.HOLLAND, Sir Henry. Travels in the Ionian Isles, Albania, Thessaly, Macedonia, &c. during the Years 1812 and 1813, Λονδίνο, for Longman, Hurst, Rees, Orme, and Brown, 1815.
Ο Άγγλος Henry Holland (1788-1873) μόλις τελείωσε τις ιατρικές του σπουδές ξεκίνησε (1812) την πολύμηνη περιήγησή του και δημοσίευσε το χρονικό του εμπλουτισμένο με δώδεκα χαρακτικά βασισμένα σε δικά του σχέδια. Στον πρόλογό του τονίζει ότι δεν θα ασχοληθεί μόνον με την περιγραφή αρχαιολογικών τόπων και μνημείων, αλλά θα εστιάσει και στην παρούσα κατάσταση του τόπου, επειδή «το ενδιαφέρον του κόσμου στρέφεται και προς την μελλοντική θέση ενός λαού που αποκτά συνείδηση του εθνικού του χαρακτήρα και που ο χρόνος και οι πολιτικές αλλαγές πιθανόν θα οδηγήσουν σε πλήρη ανεξαρτησία».
Από τη Σικελία κατέπλευσε στη Ζάκυνθο, όπου συνέλεξε πληροφορίες (δημογραφικές, οικονομικές) και για τα υπόλοιπα Επτάνησα. Φτάνει στην επικράτεια του Αλή Πασά και οδεύει προς την Άρτα, για να καταλύσει στα Γιάννενα, όπου με την ιδιότητα του γιατρού είχε την ευκαιρία να γνωρίσει καλά την αντιφατική προσωπικότητα του περιβόητου Πασά και να περιγράψει τις διοικητικές του ικανότητες. Εντυπωσιάζεται από τις δραστηριότητες, οικονομικές και πνευματικές, των κατοίκων στα Γιάννενα και συνεχίζει την περιήγησή του στη Θεσσαλία. Επισκέπτεται τη μοναστική κοινότητα στα Μετέωρα και τον Τύρναβο, ενώ στη Λάρισα συναναστρέφεται και θαυμάζει τον ιατροφιλόσοφο Έλληνα λόγιο Γιάννη Βηλαρά. Μετά από σύντομη επίσκεψη στα Αμπελάκια, φτάνει στη Θεσσαλονίκη, όπου αναφέρεται στη ζωή και στο εμπόριο της πολυπληθούς πολιτείας. Θα συνεχίσει το ταξίδι του προς τις Σποράδες, με προορισμό τη Λαμία και τις Θερμοπύλες. Τα Χριστούγεννα του ίδιου χρόνου τον βρίσκουν στους Δελφούς και τέλος περνώντας από τη Λιβαδειά (στο σπίτι του άρχοντα Λογοθέτη) θα καταλήξει στην Αθήνα όπου παραμένει για ένα μήνα. Στη συνέχεια, τον χειμώνα του 1813, ταξιδεύει στην Πελοπόννησο (Κόρινθο, Νεμέα, Μυκήνες, Άργος, Τρίπολη, Πάτρα). Κατόπιν στρέφεται προς βορρά, ξανασυναντά στην Πρέβεζα τον Αλή Πασά, φτάνει ως το κατεστραμμένο Σούλι και επισκέπτεται πόλεις της Αλβανίας (Δελβινάκι, Αργυρόκαστρο, Τεπελένι, Απολλωνία, Χιμάρα, Βουθρωτό, Αυλώνα). Επισημαίνουμε μεταξύ άλλων τις σπάνιες για την εποχή περιγραφές για τον Άγιο Δημήτριο της Θεσσαλονίκης, το Δίον, τη Λαμία, την Ύδρα και τις πολύ ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις του για την Αθήνα.
Επιστρέφοντας στην Αγγλία διετέλεσε από το 1840 βασιλικός γιατρός, ταξίδεψε πολύ στην Ευρώπη και έξι φορές στην Αμερική και πέθανε την ημέρα των γενεθλίων του σχεδόν ενενηκοντούτης. Στο ταξιδιωτικό του χρονικό, οι περιγραφές του φυσικού τοπίου, τα αριθμητικά δεδομένα για τους πληθυσμούς και τις εμπορικές και οικονομικές τους δραστηριότητες αλλά κυρίως η διεισδυτική παρατηρητικότητά του αναδεικνύουν τον Holland ως έναν από τους σημαντικότερους περιηγητές των προεπαναστατικών χρόνων.
Σύνταξη: Ιόλη Βιγγοπούλου
