ROCCA, Della, M. l’abbé
O Λεβαντίνος Αββάς Della Rocca, είχε γεννηθεί στην Kωνσταντινούπολη. Έζησε δέκα επτά χρόνια στο Aρχιπέλαγος και για μεγάλο διάστημα ήταν εφημέριος στη Σύρο. Τον διέκρινε βαθειά κλίση για τις αγροτικές και δη τις μελισσοκομικές εργασίες. Πέρασε δυο φορές από την Iταλία, την πρώτη στη νεότητά του, όταν σπούδασε εκεί επί οκτώ με εννέα χρόνια.
Στη Γαλλία έπειτα, όπως γράφει ο ίδιος στον πρόλογό του, μελέτησε εγχειρίδια Γάλλων και Γερμανών και τις αρχαίες και νεότερες εγκυκλοπαίδειες (εκδοσεις 1747, 1761, 1783). Τελικά, σημειώνει ότι “στη Σύρο έχουμε μία προτιμητέα μέθοδο [μελισσοκομίας] διαφορετική από όσες προτείνουν οι συγγραφείς, που είτε είναι ανεφάρμοστες, είτε δεν γίνονται κατανοητές και εφαρμόζονται με λάθος τρόπο… η κλίση μου προς την εκτροφή των μελισσών, η αγάπη μου για την αλήθεια και ο ζήλος μου για το αξιόλογο κοινό με οδηγούν στη συγγραφή αυτού του έργου” .
Το τρίτομο έργο (1320 σελίδες) αφιερώνει διακόσιες ενενήντα σελίδες στη Σύρο, μαζί με λίγα αλλά αξιοπρόσεκτης θεματικής χαρακτικά. Σε δώδεκα κεφάλαια ο συγγραφέας διαπραγματεύεται θέματα της ιστορίας, της διοίκησης και της οικονομίας της νήσου. Ξεκινά προσπαθώντας να ερμηνεύσει το πνεύμα και τη μεγαλοφυΐα των Eλλήνων· ακολουθεί μια γενική εισαγωγή για τις Kυκλάδες (κλίμα, χλωρίδα, πανίδα και φημισμένα προϊόντα) και τις ιδιαίτερες κλίσεις των κατοίκων. Έπειτα, ο Della Rocca περνά στα γεωγραφικά δεδομένα της νήσου, και, με μια ιστορική αναδρομή που αποδεικνύει την επιμελημένη παιδεία του, συνδυάζει τις μαρτυρίες των αρχαίων πηγών με τα σύγχρονά του δεδομένα (τοπωνύμια, αρχαιότητες, προϊόντα, μακροβιότητα κατοίκων, θρύλοι, κλπ.) και αφιερώνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο “σε ένα αστρονομικό μνημείο στο νησί”, δηλαδή τη σπηλιά του Φερεκύδη.
Aκολουθεί η παρουσίαση της σύγχρονης νήσου, όπου παρατίθενται, σχολιάζονται και συζητώνται αποσπάσματα και από το έργο (1717) του J. Pitton de Tournefort. Μέσα από έναν προσεγμένο αφηγηματικό λόγο ξεδιπλώνεται μία σφαιρική εικόνα της νήσου, αποδωσμένη εκ των έσω, ενώ οι περιγραφικές λεπτομέρειες εναλλάσσονται με προσωπικές εκτιμήσεις και απόψεις, με αποτέλεσμα πραγματικότητες και συμπεριφορές ‘εικονογραφούνται’ θα λέγαμε με φόντο το κυκλαδίτικο τοπίο. Το κείμενο του Della Rocca ζωντανεύει όπως κανένα άλλο της εποχής του την αγροτική ζωή αλλά και τον δημόσιο και ιδιωτικό βίο των κατοίκων.
Το τέταρτο κεφάλαιο αναφέρεται στην πολιτική και εκκλησιαστική διοίκηση του νησιού, προσδιορίζοντας ως και λεπτομέρειες σε θέματα κληρονομικά, με παραδείγματα που είναι ολοφάνερο ότι ο αββάς γνώριζε από προσωπικές του εμπειρίες. Στέκεται αρκετά στις δικαιοδοσίες των επισκόπων, αλλά και των επίτροπων, καθώς φυσικά και στην ιδιαίτερη εύνοια του βασιλιά της Γαλλίας προς τους κατοίκους. Όλα αυτά εμπλουτίζονται πάντα από πλήθος παραδειγμάτων, επεισοδίων και περιπετειών δοσμένα με γλαφυρό και έντονο φορτισμένο λόγο. Ο συγγραφέας υπερτονίζει τα χαρίσματα των συγχωριανών του, τη γενναιότητά τους, την φιλοξενία τους, την γλωσσομάθειά τους, και φυσικά αφιερώνει ένα μεγάλο κεφάλαιο στη γλώσσα και τις ιδιομορφίες της, επιμένοντας σε συγκρίσεις, διαφορές, ομοιότητες, παραλλαγές, την προφορά και τη ρητορική δεινότητα των κατοίκων.
Το έργο ολοκληρώνεται με τις ιδιαίτερες γεωργικές τεχνικές και την περιγραφή της οικονομίας της νήσου: προετοιμασία και καλλιεργειες των αγρών, τρόποι αποθήκευσης των σιτηρών σε υπόγειους σηρούς, κατασκευές και στέγαση των κατοικιών με βούρλα και φύκια, φροντίδες στα χαμηλά αμπέλια, οινοπαρασκευή και μεταφορά του κρασιού, επωάσεις αυγών (όρνιθες και περιστέρια), τρόποι θήρας ορτυκιών (με σημαιάκι ή με λευκές πέρδικες), διάγνωση εξαρθρώσεων σε παιδιά, θεραπεία ερυσίπελων (στρεπτόκοκκων) και ίκτερου, τρόποι παρασκευής προζύμης από ρεβύθια, ερινασμός των σύκων. Aκολουθεί, σε επτά βιβλία και χίλιες περίπου σελίδες η πραγματεία για τις μέλισσες, όπου παρουσιάζεται η πρωτοπόρα κατασκευή κυψελών που χρησιμοποιούσαν στο Αιγαίο.
Ανάμεσα στην ευρυμάθεια από τη μια και τον φανατισμό, την αφέλεια και τον τοπικισμό από την άλλη, ο Della Rocca παραδίδει ένα δοκίμιο χρήσιμο όχι μόνο στους μελισσοκόμους αλλά και σε όλους τους μελετητές της ιστορίας της Σύρου. Αυτό παρέμεινε όμως αχρησιμοποίητο από όλους τους μεταγενέστερους ταξιδιώτες-συγγραφείς. Ίσως γιατί ο τίτλος ήταν αποτρεπτικός και εξειδικευμένος, απευθυνόμενος μόνο στους έχοντες ιδιαιτέραν κλίση προς την μελισσοκομία, κάτι που θα αφορούσε ελάχιστους ταξιδιώτες των επόμενων δεκαετιών.
Σύνταξη: Ιόλη Βιγγοπούλου
